Hoe bepaal je de omvang van een Zero Emissie zone? Hoe breng je de voor- en nadelen in kaart? De gemeenteraad van Nijmegen heeft onlangs als één van de eerste gemeenten ingestemd met het instellen van een Zero Emissie zone voor stadslogistiek, op basis van een gedegen verkenning van Buck Consultants International. Wat kan worden geleerd van deze frontrunner?
Het Klimaatakkoord roept 40 steden op om uiterlijk in 2025 Zero Emissie zones voor de stadslogistiek in te voeren. Steeds meer gemeenten geven gehoor aan deze oproep. Tegelijkertijd bestaat veel behoefte aan inzicht in de essentie van de maatregel en ook de effecten (wat levert dit op?). Buck Consultants International adviseert een groot aantal G40 gemeenten op dit terrein waaronder Rotterdam, Eindhoven, Den Bosch, Maastricht, Tilburg, Leiden, Gouda en Nijmegen.
De gemeente Nijmegen kan worden opgevat als een echte koploper, de eerste G40-gemeente die een concrete invulling heeft gegeven aan de doelen aan het Klimaatakkoord. In een studie zocht en vond Buck Consultants International antwoorden op drie vragen: Wat zijn de effecten van het invoeren van een zone? Hoe kan draagvlak worden opgebouwd voor de maatregel? Welke lessen kunnen andere gemeenten leren uit de aanpak?
Alvorens de effecten te kunnen berekenen is - samen met de gemeente - bepaald voor welk gebied de maatregel van toepassing is. Dit blijkt in meerdere gemeenten een vraagstuk te zijn. De effecten worden immers groter naarmate het gebied wordt uitgebreid, maar de complexiteit van invoering en handhaving eveneens. Voor de onderstaande 10 indicatoren berekende BCI de effecten van het invoeren van een ZE zone in Nijmegen. Deze werkwijze is inmiddels ook in andere steden en regio’s en ook op nationale schaal in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat toegepast.
Bron: Buck Consultants International, 2020
De effecten vallen in Nijmegen positief uit: alleen al voor het voetgangersgebied draagt de ZE zone al bij aan een jaarlijkse besparing van CO2 van 3,5 kton CO2 per jaar in 2030. Voor het Centrumgebied binnen de Singels -de omvang van de zone die de gemeenteraad heeft vastgesteld- zijn de effecten tussen de 4,9-24,6 kton per jaar in 2030. De invoering van de zone draagt daarmee in belangrijke mate bij aan de Nijmeegse ‘bijdrage’ aan de landelijke opgave. Ook voor luchtkwaliteit zijn de effecten geraamd: de jaarlijkse besparing van 6.600 kg NOx voor het voetgangersgebied in 2030 tot 7.500-34.800 kg NOx voor het Centrumgebied binnen de Singels.
De maatschappelijk waarde van deze klimaat- en luchtkwaliteitseffecten zijn over 25 jaar doorgerekend, ruim 8 miljoen euro voor het voetgangersgebied en tussen de 9,5 en 46,7 miljoen euro voor het centrumgebied exclusief singels. Daar tegenover staan de publieke kosten voor de zone en de vervangingsinvesteringen voor het bedrijfsleven. Deze kosten tezamen bedragen ca. 2,5 miljoen euro voor het voetgangersgebied tot 5,4 miljoen euro voor het Centrumgebied binnen de singels.
Naast de kwantitatieve effecten is ook gekeken naar meer kwalitatieve effecten:
De grote winst is dat effecten berekend zijn worden en kunnen worden afgezet tegen de investeringen en organisatorische inspanningen.
Om ook draagvalk te krijgen voor invoering van een zone is een uitgebreide stakeholders- en omgevingsanalyse uitgevoerd. Via verschillende interactieve ronde tafel-bijeenkomsten is opgehaald wat belanghebbenden vinden van Zero Emissie Stadslogistiek en hoe zij daar zelf invulling aan denken te kunnen geven.
Bron: Buck Consultants International, 2020
Door niet alleen effecten te berekenen maar ook in gesprek te gaan ontstond niet alleen een breed draagvlak voor de maatregel zelf, maar ook begrip voor elkaars uitgangssituatie en de optredende knelpunten. Hiermee blijft de aanpak niet steken in een ‘wiskundige effectenberekening’, maar levert ze ook een set aan flankerende maatregelen op waarbij wortel en stok in harmonie kunnen worden toegepast.
Het logistieke bedrijfsleven wil vooral duidelijkheid over de fasering van de invoering, samenhangend met de inzet van landelijke brancheorganisaties, zoals Transport en Logistiek Nederland (TLN) en de verladersorganisatie Evofenedex, die mede ondertekenaar zijn van het Klimaatakkoord en de Green Deal ZES.
Centrumondernemers zien knelpunten en risico’s en pleiten voor het belang aan een gelijk speelveld voor ondernemers en hebben zorgen over de investeringsruimte. Aandacht voor ondersteuning en het opschalen of initiëren van initiatieven voor deze doelgroep blijft nodig. De onlangs aangekondigde landelijke overgangsregeling voor bestelvoertuigen zal deze groep ondernemers helpen om investeringen over een langere periode te spreiden.
Resultaat van de aanpak: een heldere routekaart die door BCI is opgesteld met betrekking tot de invoering van de ZE zone. De gemeente Nijmegen is hiermee de eerste gemeente die het proces van het invoeren van een ZE zone heeft afgerond. Vervolgens is meteen doorgeschakeld naar andere grote gemeenten in de provincie Gelderland zoals Ede en Arnhem, omdat een regionale aanpak de succeskansen vergroot.
Bron: Buck Consultants International, 2020
