De ‘verdozing’ van Nederland gaat in rap tempo door. Vorig jaar openden negentien megadistributiecentra de deuren, een record. De XXL-gebouwen zijn nodig om voldoende voorraad te hebben om onze online-bestelhonger te stillen. Dat blijkt uit onderzoek van Buck Consultants, een adviesbureau gespecialiseerd in ruimtelijke ordening, logistiek en vastgoed.
Een van de nieuwe distributiecentra op het Roosendaalse industrieterrein Borchwerf. Roosendaal wordt ook wel Dozendaal genoemd door de vele vierkante meters aan logistieke 'dozen'. © Joyce van Belkom
Om de forse toename van de XXL-distributiecentra het hoofd te bieden, is het volgens Buck Consultants noodzakelijk dat er een nationale commissie in het leven wordt geroepen die alle effecten van deze centra op onder meer infrastructuur, landschap en arbeidsmarkt in kaart brengt.
Er werden vorig jaar niet alleen 19 nieuwe XXL-distributiecentra geopend, daarnaast kondigden nog eens 12 bedrijven aan op korte termijn een logistiek centrum van formaat te zullen openen. De groei is een direct gevolg van onze 24-uurs online-economie. Wie zijn slag slaat via een webwinkel, kan zo'n beetje elke kleur of model bestellen. Die moeten dus op voorraad zijn en dat kost veel extra ruimte. Dat geldt bijvoorbeeld voor kleding, elektronica of supermarkten die hun service online steeds verder uitbreiden. Om aan de vraag van de consumenten te voldoen en snelle levering na te komen, zijn er steeds meer en ook grotere distributiecentra nodig.
2 miljoen vierkante meter
"Volgens onze berekeningen nemen de 19 nieuwe en 12 aangekondigde XXL-centra een oppervlakte van ruim 2 miljoen vierkante meter in beslag en creëren ze naar schatting 12.400 arbeidsplaatsen. Dit record zet de discussie over de ‘verdozing’ van het landschap verder op scherp, want de vraag naar dit soort gebouwen neemt voorlopig niet af. De efficiency in grotere logistieke centra is en blijft een voordeel", zegt René Buck van Buck Consultants.
In de periode 2013-2019 zijn er 101 XXL-dc's geopend. In de regio West-Brabant werden in deze periode de meeste raamloze megagebouwen (18) neergezet. Gevolgd door Noord-Limburg (15), Groot-Rijnmond (14), Midden-Brabant (12) en Zuidoost-Brabant (8).
In Roosendaal, dat ook wel Dozendaal wordt genoemd, zitten ze niet echt te wachten op nóg meer XXL-centra. Een nieuw complex komt bijna in de achtertuin van de wijk Kalsdonk.
In Roosendaal kunnen ze meepraten over de verdozing. De stad heeft door de komst van distributiecentra van onder meer Primark en Lidl de bijnaam ‘Dozendaal’. En er staan nog meer XXL-centra op de rol. ,,Een muur van 15 meter hoog die op 40 meter afstand van je huis wordt gebouwd. Sommige buurtbewoners hebben nu al slapeloze nachten, terwijl er nog geen steen is gelegd." Aan het woord is Tom Heijnen, woordvoerder van een actiecomité uit de Roosendaalse wijk Kalsdonk. Dit comité strijdt tegen de bouw van een distributiecentrum met een grootte van ruim 112.000 vierkante meter, vergelijkbaar met 17 voetbalvelden.
De gemeente Roosendaal heeft een vergunning afgegeven voor het gigantische complex dat wordt gebouwd op het oude terrein van een Philips-fabriek. "Het is bestaand industrieterrein, dus het is niet gek dat er een nieuw bedrijf wordt neergezet, maar deze omvang is voor ons onvoorstelbaar en niet te vergelijken met de oude Philips. Niet vreemd dat Roosendaal gekscherend Dozendaal wordt genoemd."
De meeste megadistributiecentra in deze gemeente staan op grote afstand van woonwijken, maar het complex van 112.000 vierkante grenst aan de wijk Kalsdonk. Heijnen: "Die doos wordt zo’n beetje in onze achtertuin neergezet. Wij voorspellen een drama op het gebied van leefbaarheid. Deze gebouwen blinken vaak niet uit in architectonische hoogstandjes, daarnaast vrezen we voor een enorme verkeersdruk in onze wijk en wacht dacht je van de nachtelijke activiteiten? We betalen een prijs voor onze gemakseconomie. Deze 24-uurs online-economie raast door, dus het werk ligt nooit stil. Werk dat voornamelijk wordt verricht door arbeidsmigranten uit Oost-Europa."
Het verhaal van Heijnen is illustratief voor de zorgen die er in ons land leven over de zogeheten ‘verdozing’ van het landschap. Tijdens de economische crisis waren veel gemeenten blij dat ze hectares grond konden verkopen aan logistieke bedrijven, maar nu er voor miljoenen vierkante meters aan raamloze gebouwen is neergezet, is de vraag hoeveel (open) ruimte we nog bereid zijn te offeren aan XXL-distributiecentra.
In 2019 kwamen er 19 XXL-centra bij in ons land, een record. En volgens adviesbureau Buck Consultants neemt de hausse aan grote distributiecentra nog niet af. In de provincie Noord-Brabant verrezen de meeste logistieke reuzen. De Brabantse gedeputeerde Erik van Merrienboer (Werken en Wonen) laat weten dat zijn provincie inmiddels zeer kritisch is op grote internationale bedrijven die ruimte vragen voor de bouw van nieuwe distributiecentra. "Als ze niets toevoegen aan de Brabantse economie, krijgen ze geen toestemming. Ik zie de impact op het landschap, daar moeten we rekening mee houden." In Gelderland gaan ze een paar stappen verder. Het provinciebestuur bepaalde daar dat de XXL-magazijnen nog maar op drie aangewezen locaties mogen komen om te voorkomen dat dat het schaarse landschap verder wordt aangetast.
In Brabant is er geen sprake van begrenzing. Gedeputeerde Van Merrienboer benadrukt dat de logistieke sector zeker op economisch vlak belangrijk is voor Brabant. "1 op de 9 mensen in Brabant werkt in deze sector, er gaan miljarden euro’s in om. Daarnaast willen we allemaal dat de spullen die we online bestellen, zo snel mogelijk bij ons thuis worden afgeleverd. Dat gaat niet vanzelf."
Dat er duidelijke spelregels moeten komen om de forse toename van het XXL-vastgoed in goede banen te leiden, is ook doorgedrongen in politiek Den Haag. Een ruime meerderheid van de Tweede Kamer nam een paar maanden geleden een motie aan om de ‘verdozing’ van het het Nederlandse landschap tegen te gaan. Minister Wiebes van Economische Zaken gaf aan dat de verdozing op sommige plekken het open karakter van het Nederlandse landschap aantast. "Anderzijds is er ook het economisch belang van de logistieke sector. Niet alleen voor de lokale maakindustrie, maar ook voor de distributie en detailhandel. Meer dan de helft van die distributiecentra, zeker in de Randstad, bedienen namelijk de supermarkten in de wijk en de pakketjes die thuis online worden besteld."
Een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken laat weten dat er later deze maand een brief naar de Tweede Kamer wordt gestuurd over met name keuzes en sturing in de ruimtelijke ordening. ,,Het thema verdozing komt hier zeker in terug."
De landelijke discussie kwam afgelopen najaar pas goed op gang door een advies van het College van Rijksadviseurs. Volgens dit college is er een gebrek aan regie en is er te weinig zicht op de impact die XXL-vastgoed heeft op landschap, stad en infrastructuur. ,,Rijk en regio zouden veel strengere eisen moeten stellen en nadenken over wat wel en niet kan. Het moet minder, compacter, geconcentreerder en multifunctioneler", aldus de rijksadviseurs.
René Buck, directeur van het gelijknamige adviesbureau, heeft veel kritiek op de conclusies van het College. "De rijksadviseurs pleiten met name voor clustering van XXL-gebouwen zonder te noemen waar deze logistieke hotspots moeten komen. Ook geven ze geen adequaat beeld van voor- en nadelen voor de bedrijven en de omgeving. Clustering kan bijvoorbeeld leiden tot grote verkeersdruk en nog meer oververhitte regionale arbeidsmarkten. Het is te makkelijk om te roepen dat deze bedrijven bij elkaar moeten worden gezet, dat verschilt per gebied."
Buck pleit dan ook voor de oprichting van een nationale commissie (taskforce) om alle effecten van nog meer XXL-distributiecentra in kaart te brengen. "De commissie moet diepgravend te werk gaan zodat we vooraf goed weten wat de impact is van deze logistieke reuzen. Tot nu toe waren we niet goed voorbereid, dat moet anders."
In Roosendaal kijken ze met argusogen naar eventueel nieuw overheidsbeleid. ,,Het is de vraag of het effect heeft op wat ze hier van plan zijn. Onze gemeente is nog steeds blij met logistieke dozen, het lijkt zelfs een prestigeslag om de grootste doos van de regio binnen te halen."
Bron: Sanne Schelfaut, Algemeen Dagblad
12 februari 2020
