Defensie groeit in de regio: Dit zijn de koppelkansen

De laatste tijd is er veel nieuws over defensie en de industrie. Naast het ‘zuur’ van (overlastgevende) nieuwe munitiedepots en militaire oefenterreinen is er ook het ‘zoet’ , zoals innovatie- initiatieven voor meer samenwerking tussen defensie en het regionale bedrijfsleven. Dit roept volgens Robbert Jan Kooij (Buck Consultants International) de vraag op welke kansen er concreet zijn, wat het belang is en hoe gemeenten en provincies hierop in kunnen spelen.

Recent publiceerde het ministerie van Defensie de ‘Defensiestrategie voor Industrie en Innovatie 2025- 2029’. Daarin staat dat de Nederlandse defensiesector groeit: er werd in 2023 maar liefst 62% meer omzet werd gemaakt dan in 2021, een stijging van 3 miljard euro. Die groei wordt in de komende jaren voortgezet. Het is een bijzondere situatie, want de Nederlandse defensieindustrie is jarenlang gewend geweest aan krimp. Sommige bedrijven hebben nu zelfs zo’n grote orderportefeuille, dat ze moeite hebben om al die orders goed en op tijd de deur uit te krijgen.

KANSEN VOOR INNOVATIE 

In die nieuwe Defensie-strategie wordt onder meer ingezet op innovatiethema’s als slimme materialen, sensoren, quantum-computing, satellieten en onbemande systemen. Aan deze strategie is ook een actieagenda gekoppeld met de pakkende naam STRAIIK-D. Eén van die acties is de start van het industrieplatform Defport. Hierin bundelen de ministeries van Defensie, EZ en OCW de krachten met het industriële bedrijfsleven en kennisinstellingen. Daarnaast is in samenwerking met de regionale ontwikkelingsmaatschappijen het Secfund opgericht. Dit fonds biedt kansen voor financiering van strat-ups, scale-ups en mkb die producten maken die ook door Defensie kunnen worden toegepast, het zogenaamde 'Dual Use'. De eerste investweing vanuit dit fonds is inmiddels gedaan. Verderwordt in de actieagenda specifiek ingezet op dronesproductie bij VDL NedCar in Born en op nauwere samenwerking met kennisinstellingen (via contactpunt MIND). 

Waar defensie onder meer naar zoekt in de regio is kennis, talent en productiecapaciteit. Gelet op de internationale ontwikkelingen moet defensie flexibeler opereren en innovaties vernsellen. Voorbeelden zijn kennis van slimme materialen, nieuwe geluidsdetectietechnologie en productiebedrijven die apparatuur kunnen maken en onderhouden. Tegelijkertijd zijn technische kennis en productiecapaciteit schaars. Denk aan de kennis die overal in Nederland ook nodig is voor energiesystemen, of de benodigde productiecapaciteit voor circulaire materialen en zelfvoorzienende energie.

STRATEGISCHE AUTONOMIE EN KRITIEKEWAARDEKETENS

Op Europees niveau speelt al enkele jaren de wens om meer strategische autonomie te creëren met de ‘eigen’ industrie. Daarbij werken de EU-landen - ook op defensiegebied - samen om een duidelijke focus te creëren op specifieke competentiegebieden om enerzijds daar sterk en uniek in te zijn en te blijven en anderzijds om onnodige overlap te voorkomen. Nederland staat onder meer bekend om Marineschepen (Damen), Radarsystemen (Thales) en om de Chipsector (onder andere. ASML, VDL-ETG en ASM). Moderne defensieapparatuur bestaat uit veel verschillende materialen die veelal schaars zijn. Het doel van het ontwikkelen van Europees waardeketens is ook om minder afhankelijk te worden van kritieke grondstoffen en materialen uit conflictgebieden en/of landen die om veiligheidsredenen als niet-prioritaire partners worden gezien.

ONTDEK DE PARELS IN DE REGIO

Strategische autonomie speelt op het internationaalniveau en de meeste regionale bedrijven en overheden kunnen hier niet direct een bijdrage aan leveren. Toch kunnen gemeenten en provincies wel degelijk helpen met het zoeken naar verborgen parels in specifieke niches die interessant zijn voor Defensie. Dat kan een impuls geven aan de regionale hightech en maakindustrie. Andersom kan het op termijn ook leiden tot nuttige toepassingen voor dagelijks gebruik. Daarvoor is het handig om als gemeente en provinciekennis op te bouwen over de werking van dedefensiesector.
Om te beginnen is het goed om te weten dat Defensie in een andere marktlogica opereert dan het reguliere zakenleven. Defensie is een staatsgeleide sector, waarbij de politiek de richting bepaalt en er strenge regelsgelden ten aanzien van internationaal zakendoen zoalsexportrestricties richting bepaalde landen. Er gelden ooks pecifieke eisen aan inkoopprocessen en specificatiesvan defensieproducten (zgn. MilSpec). Defensie werktdaardoor een stuk trager dan het ‘normale’ bedrijfsleven.

VERGROOT KENNIS DEFENSIESECTOR

Onderzoek dus als gemeente en provincie wat dekennisbasis is van defensiegerelateerde bedrijven en/ofkennisinstellingen in de eigen regio en waar de eigen regio zich specifiek in onderscheidt ten opzichte van andere regio’s. Regio’s die al een actieve defensiesector hebben, hebben op voorhand goede kaarten in handen.  Zij kunnen zich verder onderscheiden op de factor kennis, door slimme verbindingen te leggen tussen defensie en de innovatieclusters die in de defensiestrategie genoemd worden. Ook regio’s zonder sterke defensie bedrijvigheid kunnen echter met defensie samenwerken op de genoemde innovatieclusters. Haal voor ingewikkelde vr aagstukken onafhankelijke expertise binnen, zodat kansen en uitdagingen beter op waarde geschat kunnen worden. Alhoewel vrijwel iedereen de noodzaak onderkent willen veel bestuurders dat munitiedepot niet in de eigen achtertuin (het zuur), maar het geeft wellicht wel aanleiding om te kijken naar innovatie en versterking van het eigen bedrijfsleven kansen (het zoet). 
Gemeenten en provincies moeten hun kennis van de defensiesector vergroten en inzetten op innovatiebevordering, door het faciliteren van groei van bestaande defensie gerelateerde bedrijven, het ontdekken van verborgen parels en het benutten van kansen voor kruisbestuiving in de regio. Meer achtergronden en reacties hierover binnenkort in de printuitgave van BT, juni.

Over de auteur: Robbert-Jan Kooij is Principal Consultant Economie & Innovatie bij Buck Consultants International. Kooij is expert in het aanjagen van innovatieprojecten en programma’s op regionaal, nationaal en Europees niveau.

Gepubliceerd: 24 april 2025 door BT-online
Defensie kiest apparatuur Thales voor communicatie binnen NAVO