De zaterdagochtend is het rustpunt in mijn week. Met een dikke stapel weekendkranten aan de eettafel. Een ideaal moment om mij te laten inspireren door ontwikkelingen en gebeurtenissen buiten de logistiek. Toch valt het mij telkens weer op dat veel berichten wel ergens een raakvlak met logistiek hebben. Niet verwonderlijk, logistiek is immers dienstverlenend aan vrijwel alle sectoren van de economie en daarmee breed vertegenwoordigd in de samenleving.
Maar die rol lijkt langzaam te gaan veranderen. Meer en meer is sprake van een virtualisering en digitalisering van de economie. Consumenten besteden een steeds groter deel van hun inkomen aan diensten zoals telecom, entertainment en verzekeringen. Dit zijn nu juist producten waarvoor logistiek een veel minder belangrijke rol speelt. Nadat de hardware geleverd is, verloopt de rest van de dienstverlening immers vooral via datalijnen. Dat deze omslag soms razendsnel gaat laat de implosie van de cd- en boekenverkoop zien. Afgelopen jaar is deze markt in Nederland met meer dan 6% afgenomen, mede door de snelle opkomst van het e-book.
De veranderende marktomstandigheden dwingen logistieke bedrijven keer op keer om kritisch te kijken naar hun marktkeuzes, eigen rol en toegevoegde waarde in de keten. Het heeft weinig zin om diensten aan te blijven bieden op een markt die over vijf jaar zomaar gehalveerd kan zijn. Ondernemers moeten daarom ook verder kijken dan hun neus lang is en zich verdiepen in de ontwikkelingen die de toekomst van de logistiek bepalen.
Deels gaat het om behoud en versterking van bestaande ladingstromen. Een mooi voorbeeld hiervan is de levensmiddelenketen, waarin logistiek van oudsher een belangrijke rol speelt. Deze stroom blijft hoe dan ook bestaan, de vele monden moeten immers gevoed worden. Wel zijn de omstandigheden drastisch gewijzigd door bijvoorbeeld andere machtsverhoudingen tussen producenten en retail en de snelle opkomst van het out-of-home kanaal. Nieuwe logistieke samenwerkingsvormen en schaalvergroting zijn nodig om hierop in te kunnen spelen.
Interessant zijn daarnaast de nieuwe stromen of stromen met grote groeimogelijkheden. Een voorbeeld van de laatste categorie is de verdere groei van de healthcare. Door onder andere vergrijzing en snelle productontwikkeling is dit een markt die de komende jaren veel nieuwe diensten zal vragen van haar toeleveranciers. Ook in de energiewereld zijn drastische veranderingen. Dit biedt allerlei kansen. Denk aan het toenemende gebruik van LNG in de zeescheepvaart om aan nieuwe milieu-eisen te voldoen, de logistiek van windmolens of de grootschalige inzet van biomassa in energieopwekking.
Zichtbaar is dat bedrijven die mee veranderen met hun markten of bij voorkeur daarop vooruitlopen succesvol kunnen blijven. IBM bouwt niet langer computers, maar levert IT-diensten. Bedrijven die te lang aan eerdere successen blijven vasthouden, zoals Nokia of Blackberry, gaan ten onder aan de snelle veranderingen in de markt. Maar let op, ook in de logistiek leidt stilstand tot achteruitgang.