Al enkele decennia is Nederland een voorkeurslocatie voor Europese hoofdkantoren van Amerikaanse en Aziatische bedrijven. Grote bedrijven als Cisco, Nike, Forever 21, Fuji Film, Tesla, Ricoh en Canon coördineren vanuit Nederland hun Europese activiteiten, maar ook minder bekende bedrijven als Optimizely, Advantech, Sun Pharma, Sealed Air en Curvature doen dat.
In die Europese hoofdkantoren zitten de Europese besliscentra met tal van ondersteunende financiële-, juridische- en fiscale specialisten. Maar ook centrale taken op het gebied van marketing & sales, logistiek en inkoop worden in deze Europese hoofdkantoren uitgevoerd. Aanvankelijk zaten er ook veel shared services-activiteiten bij, d.w.z. interne financiële-, personeel- en IT-afdelingen, personeel en IT. Veel van die shared services-activiteiten zijn echter de afgelopen vijftien jaren uit de Europese hoofdkantoren gehaald en geconcentreerd in separate shared services centra in lagere kosten-locaties als Praag, Boedapest, Warschau en Krakow.
De magneetwerking van Nederland op deze voor de economie en werkgelegenheid belangrijke Europese hoofdkantoren is voor de komende jaren echter niet gegarandeerd en daarmee staan vele duizenden huidige en verwachte arbeidsplaatsen onder druk.
In de eerste plaats zien we dat bedrijven meer inzetten op krachtige divisie-hoofdkantoren en minder op geografische hoofdkantoren. Met andere woorden, de activiteiten worden meer georganiseerd via ‘business lines’ dan via geografieën, omdat binnen een business line/divisie beter zicht bestaat op klanten en markten. Die divisiehoofdkantoren staan vaak in economisch krachtige landen en dan is Nederland met zijn kleine markt in het nadeel.
Een tweede bedreiging betreft de Nederlandse tax ruling-praktijk. Tax rulings zijn afspraken die een zich vestigend bedrijf vooraf kan maken met de Belastingdienst. Op papier gaat het om vastleggen van belastinggrondslagen, meerjarige zekerheid over hoe belasting wordt geheven en interpretatie van de belastingwetgeving. In de praktijk gaat het effectieve vennootschapsbelasting percentage vaak omlaag. Dat heeft Nederland een duidelijk voordeel gegeven bij het aantrekken van Europese hoofdkantoren. Aangevoerd door het Europese Parlement heeft de Europese Commissie deze tax ruling-praktijk onder de loep genomen en eind vorig jaar geconstateerd dat Nederland met Starbucks en Luxemburg met Fiat illegale staatssteun aan deze bedrijven hebben gegeven. Beide bedrijven moeten elk 20-30 miljoen euro terugbetalen. Voor alle duidelijkheid: tax rulings zijn legaal, alleen het kunstmatig verlagen van de winst kan niet door de beugel, zo oordeelt de Europese Commissie, die tegelijkertijd aankondigt in alle EU-landen verder onderzoek te gaan doen naar de praktijk van tax rulings. Staatssecretaris Wiebes gaat in verweer, maar de kans dat een aantrekkelijke vestigingsfactor om Europese hoofdkantoren naar Nederland toe te halen, aan kracht inboet is aanzienlijk. Positief bekeken: als er op belastinggebied echt een ‘equal level playing field’ in Europa komt, dan heeft Nederland met haar hoogopgeleide, meertalige beroepsbevolking, de hoge ‘quality of life’ voor expats en de vele (directe) vliegverbindingen vanuit Schiphol nog steeds substantiële troeven.
En dan de Brexit. Stel dat de Britse bevolking later dit jaar kiest vóór een vertrek uit de EU, wat zijn dan de consequenties voor de honderden Europese hoofdkantoren in Londen? Natuurlijk zijn er ook tal van Europese hoofdkantoren gevestigd in het niet-EU land Zwitserland, maar ik vermoed dat in veel wereldwijde hoofdkantoren van Amerikaanse, Aziatische, Midden-Oosten en Indiase bedrijven toch een heroverweging van Londen als vestigingsplaats voor hun Europese hoofdkantoor zal gaan plaatsvinden. Dat biedt duidelijk kansen voor Nederland. Als het echt tot een Brexit zou komen.
