De Nederlandse economie staat er beter voor dan we de afgelopen jaren hadden durven dromen. Volop optimisme, ook al kunnen geopolitieke spanningen, de Brexit en onzekerheid over de toekomst van handels- en investeringsverdragen dit jaar voor donkere wolken zorgen. Structureler nog zijn de verschuivingen in de economie als gevolg van automatisering en digitalisering. Forse banenverliezen bij banken en in de detailhandel. In fabrieken en distributiecentra rukken productie-automatisering en robots nu ook snel op. Ook in kwalitatieve zin verandert de arbeidsmarkt door hogere eisen en meer flexwerk. De groei van de economie is dus géén natuurlijk gegeven. Dat besef dringt nog maar bij weinigen door, vindt de Commissie Verdienvermogen en Vestigingsklimaat, die in december een manifest hierover publiceerde.
De concurrentieslag om orders, omzetgroei en werkgelegenheid, vindt steeds minder plaats tussen landen en steeds meer tussen dynamische clusters, die vaak zijn geconcentreerd in stedelijke regio’s, zo analyseert deze commissie onder leiding van de Tilburgse burgemeester Peter Noordanus. ‘In het nationale topsectorenbeleid ontbreekt de regionale of ruimtelijke dimensie nagenoeg volledig, en ook in het bredere rijksbeleid ontbreekt een nationale ruimtelijk-economische visie op regionale concurrentiekracht. Het ruimtelijk ordeningsbeleid is meer gericht op regulering en aanbodsturing, dan op economische kansen stimuleren en ruimtelijk faciliteren’, stelt Noordanus terecht. Ten aanzien van de ruimtelijke ordening bepleit de commissie een verbreding van het begrip vestigingsklimaat. Clustervorming gedijt bij dynamische ecosystemen: het totaal aan randvoorwaarden waar bestaande bedrijven door kunnen floreren en nieuwe bedrijven aangetrokken worden. Het gaat om talent, toegang tot technologie, beschikbaarheid van start- en doorgroeikapitaal en niet onbelangrijk: fysieke vestigingscondities. Om het ontstaan van dergelijke ecosystemen maximaal te kunnen faciliteren, moet de bedrijventerreinplanning op de schop. Die is nu topdown en aanbodgestuurd, en moet vervangen worden door een kansenmodel. Faciliteer economische kansen in plaats van te blijven hangen in hectarendiscussies, aldus de commissie. Ze haalt de planningsdoctrine van eind jaren 70 van stal: ruimtelijke ordening ‘geleidt’ maatschappelijke (in dit geval: economische) processen, hetgeen tussen ‘leiden’ en ‘begeleiden’ in zit. In dit kader moet ook de Ladder voor duurzame verstedelijking van richting veranderen, die nu bij elk uitbreidingsproject een afzonderlijke toets noodzakelijk maakt. Advies: van een ‘nee, tenzij’ naar de een ‘ja, mits’-benadering, waarbij het ‘mits’ vooral ruimtelijke inpassing en eventuele overlastverminderende en compenserende maatregelen betreft. Omgevingsvisies kunnen prima op deze vorm van clustergerelateerde kansenplanning inspelen.
Het bondige rapport past in de snel aan kracht winnende geluiden dat een selectieve, regionale clusterbenadering - via de door Noordanus geïntroduceerde Regionaal Economische Versnellingsagenda’s - het nationaal verdienvermogen optimaliseert. Met een vraaggestuurde en gedifferentieerde bedrijventerrein-planning met meer aandacht voor kwaliteit van bedrijfslocaties en interactiemilieus kunnen we de jaren durende impasse komt van niet-kloppende prognoses en teveel aanbod op teveel verkeerde locaties achter ons laten. Het advies van de Commissie Noordanus kan zó het nieuwe regeerakkoord in!
Het manifest is een initiatief van de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN), die een commissie in het leven riep o.l.v. burgemeester Noordanus van Tilburg en die verder bestaat uit Friso de Zeeuw (hoogleraar gebiedsontwikkeling TU Delft), Henry Meijdam (directeur Interprovinciaal Overleg), Co Verdaas (adviseur OverMorgen, tevens bestuurlijk verkenner implementatie Omgevingswet) en Ruud Bergh (adviseur gebiedsontwikkeling). Buck Consultants International adviseurs Sandra van Liere en ROM-columnist René Buck voerden voor de commissie analyses uit en stelden het rapport op.
