Wordt 8 november 2016 een belangrijke dag voor de Nederlandse vastgoedsector? Wedervraag: wat is er op die dag? Antwoord: dan vinden de Amerikaanse verkiezingen plaats en wordt de nieuwe president van de Verenigde Staten gekozen.
Het zijn dit jaar de 45ste Amerikaanse presidentverkiezingen, dus op de het eerste oog is er niets nieuws onder de zon. Maar dit jaar zijn de verkiezingen anders dan anders. In maart was ik drie weken op zakenreis (oké, óók een weekje vakantie) in Amerika en als hevig geïnteresseerde in de Amerikaanse politiek vielen mij twee zaken op: de passie voor de voorverkiezingen en het wijd verbreide streven naar (economisch) isolationisme.
De voorverkiezingen - begonnen in Iowa in februari - lopen door tot de zomer, resulterend in twee grote conventies waarin de Democratische kandidaat en de Republikeinse kandidaat worden gekozen. Pas dan begint de aanloop naar de échte verkiezingen op 8 november. Niettemin trekken de voorverkiezingen veel kiezers naar de (partij) stembus. Alleen al Donald Trump, de Republikeinse front-runner, is in staat miljoenen mensen extra naar de stembus te krijgen, die nooit eerder op de Republikeinse partij (GOP - Grand Old Party) hebben gestemd. Veel Nederlanders vinden het een rare kwibus, maar dit is toch een prestatie van formaat. Ook de tv-debatten trekken tientallen miljoenen mensen, hetgeen een topman van één van de grote television networks deed opmerken: ‘De inhoud van de debatten stelt niks voor, maar de advertentie-inkomsten zijn enorm.’ Met veel plezier heb ik een aantal van die toch interessante debatten gevolgd: vanaf 4 uur ’s middags beginnen de voorbeschouwingen, van 8 tot 10 uur ’s avonds het debat zelf en dan tot ver na middernacht de nabeschouwingen. Een WK-voetbalfinale is er niks bij.
De neiging tot isolationisme is echt nieuw, voor een land dat 200 jaar lang heeft beweerd (en de daad bij het woord gevoegd) dat internationale handel goed is voor de Amerikaanse bedrijvigheid en hoe meer, des te beter. Ik kom met veel plezier al 30 jaar in de VS, maar de wens om de economische grenzen dicht te houden is wijd verspreid. Vrijwel alle kandidaten, óók van de van oudsher free entrepreneurship predikende Republikeinen, willen van oude handelsverdragen af (bijv. de Nafta-overeenkomst met o.a. Mexico) of deze heronderhandelen; nieuwe vrijhandelsverdragen zijn al bij voorbaat uit den boze. Het gaat om het eigen land en de eigen economie. Wie daarmee solt is simpelweg niet-patriottisch. Bedrijven zoals Ford, Nabisco en United Technologies, die recentelijk een fabriek opzetten in Mexico, worden publiekelijk door het slijk gehaald op een manier die wij niet kennen. Een ‘fraaie’ illustratie van dat isolationisme is de garantie van Donald Trump dat hij als president een 3.500 km lange muur bouwt op de grens met Mexico, en dan ook nog op kosten van de Mexicaanse overheid. Die maken dit voorstel belachelijk, maar Trump vindt - naast het migrantenoverschot - het handelstekort met Mexico zo groot, dat hij desgewenst een importheffing van in Mexico geproduceerde producten instelt. Dan vergaat ze het lachen snel in Mexico, want er zijn de laatste jaren door Amerikaanse en Europese bedrijven honderden fabrieken in dat land gebouwd met honderdduizenden banen. Die bedrijven zoeken vlakbij de VS een ‘nearshore’ lage kosten-locatie en dan werkt een importheffing contraproductief.
Daar komt nog bij dat - volgens een onderzoek van de Wall Street Journal - de meeste economen een neerwaarts effect op de economie verwachten vanwege de toenemende onzekerheid als Bernie Sanders (de Democratische opponent van Hillary Clinton, door Trump aangeduid als ‘that communist’), Donald Trump, dan wel Ted Cruz wordt gekozen. Het minste risico loopt de economie bij een keuze voor Hillary Clinton en de derde Republikeinse kandidaat John Kasich.
Wat heeft dit nu met de Nederlandse economie en vastgoedsector te maken? De relaties tussen de Nederlandse en Amerikaanse economie zijn intensief. Nederland is de derde grootste investeerder in de VS, terwijl op zijn beurt de VS de grootste buitenlandse investeerder is in Nederland met 225.000 directe banen en nog eens hetzelfde aantal indirecte banen. Denk ook aan de intensieve relaties van de mainports Rotterdam en Schiphol met de VS. Volgens de Amerikaanse Kamer van Koophandel in Nederland is 5 procent van ons Bruto Nationaal Product van ‘Amerikaanse origine’. Er wordt wel eens gezegd dat Nederland de zeventiende deelstaat van Duitsland is, maar een positie als 51stee Amerikaanse staat is ook goed te onderbouwen. Honderden kantoorgebouwen, industriële complexen en distributiecentra in Nederland (met enkele miljoenen vierkante meters vastgoed) worden bevolkt door Amerikaanse bedrijven. Alleen al in 2014 en 2015 kwamen er in Nederland bijna 140 Amerikaanse bedrijven bij!
Als het Amerikaanse economische isolationisme wint en ook in de praktijk wordt uitgevoerd, dan krijgt de Nederlandse vastgoedsector een flinke knauw. Toch maar kijken naar de tv in de nacht van 8 op 9 november?
